Cha mẹ với việc nuôi dưỡng tình yêu và thói quen đọc sách cho con

Gia đình là cái nôi mà ở đó mỗi người lớn lên hấp thụ tối đa thói quen, truyền thống văn hóa mà những thành viên trong gia đình để lại. Đối với việc đọc sách hiện nay, nhất là trong những người trẻ, gia đình, đặc biệt là các bậc làm cha, làm mẹ, ông bà có vai trò rất quan trọng trong việc làm gương và hướng dẫn con cháu mình đọc sách. 

Độc giả nhiều lứa tuổi vẫn luôn mong ngóng được tham qua những hội chợ sách để được cầm trên tay những cuốn sách hay và đẹp. Ảnh: PV/Vietnam+

Đại văn hào người Nga M. Gorki cho rằng “Tất cả những gì tốt đẹp trong tôi, tôi đều chịu ơn sách. Khi nói đến sách tôi không thể nào không cảm thấy mối cảm động sâu sắc và niềm vui mừng phấn khởi”. Triết gia, nhà bác học, văn hào người Pháp Denis Diderot từng khẳng định: “Ngừng đọc sách tức là ngừng tư duy”. Nhà phê bình, nhà cải cách vĩ đại của văn học Nga Bielinxki thì cho rằng: “Người nào chỉ đọc đôi chút cũng đã ở mức cao hơn nhiều so với người không đọc gì cả”. Còn Selgupop thì cho rằng: “Sách là di sản của các thế kỷ trong đó thể hiện ký ức của nhân loại”…Trong thực tế, có những cuốn sách có thể làm rung chuyển cả thế giới, thức tỉnh, xốc dậy tinh thần và sức mạnh của cả một dân tộc, chẳng hạn cuốn Khuyến học của Fukuzawa Yukichi, Thép đã tôi thế đấy v.v…

Thế nhưng, có lẽ chưa khi nào mà văn hóa đọc lại ảm đạm như hiện nay. Một công bố trước đây của Cục Thư viện cho biết, mỗi người Việt hiện chỉ đọc 0,8 cuốn sách/năm, số lượng gần như thấp nhất thế giới. Trong khi quốc gia ở gần chúng ta là Malaysia, con số này là gần 20. Theo số liệu được đưa ra tại buổi họp báo chuẩn bị kỷ niệm 5 năm “Ngày Sách Việt Nam” vào năm 2019 thì “5 năm qua, toàn ngành có gần 160.000 xuất bản phẩm với gần 1,9 tỉ bản sách. Như vậy, với số dân hơn 90 triệu, tính trung bình, mỗi người dân Việt Nam đang được hưởng thụ hơn 4,2 bản sách/năm” (VOV ngày 15/5/2019). Sáng 18/4/2019, Bộ Thông tin - Truyền thông đã tổ chức Hội nghị toàn quốc tổng kết 5 năm thực hiện quyết định của Thủ tướng về Ngày sách Việt Nam. Phát biểu khai mạc hội nghị này, Bộ trưởng Thông tin - Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, qua 30 năm phát triển kinh tế thị trường, tỷ lệ đọc sách của người dân Việt Nam ngày càng giảm đi: “Một khảo sát quốc tế năm 2016 cho thấy người Việt Nam đọc sách ít hơn nhiều so với các nước trong khu vực, chỉ có 30% người Việt đọc sách thường xuyên, 44% thỉnh thoảng mới đọc sách, và 26% hoàn toàn không đọc sách. Trong khi người Ấn Độ đọc gần 11 giờ/tuần, người Đài Loan đọc 5 giờ/tuần, người Nhật Bản đọc 4 giờ/tuần, Hàn Quốc 3 giờ/tuần,… thì người Việt Nam trung bình đọc chưa tới 1 giờ/tuần” (Thanh Niên onile ngày 18/4/2019). Như vậy là có tới 26% người Việt Nam hoàn toàn không đọc sách. Một thông tin của hội nghị này cũng cho biết hiện người Việt thụ hưởng 4,2 cuốn sách mới mỗi năm, nhưng trong đó 2,3 cuốn là sách giáo khoa, đồng nghĩa mỗi người mỗi năm chỉ thực sự thụ hưởng gần 2 cuốn sách mỗi năm.

Lịch sử của "Ngày hội đọc sách" được ra đời từ hơn 80 năm trước ở Tây Ban Nha. Ảnh: VOV

Nên nhớ đây chỉ là con số trung bình chung trên cả nước chứ đa phần số sách này vẫn được lưu hành nhiều nhất ở các đô thị, nhất là các thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. Nhiều nhà văn hóa, nhà giáo dục đã phải thảng thốt kêu lên rằng văn hóa đọc, thói quen đọc sách của cộng đồng phải chăng đã chết. Hẳn nhiên sẽ có ý kiến cho rằng trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin như hiện nay, người đọc có thể chọn lựa nhiều cách đọc khác nhau, đặc biệt là đọc trên Internet, vì vậy mà số lượng sách của Việt Nam xuất bản ít chưa hẳn là người đọc đã ít. Thế nhưng đâu phải Việt Nam chúng ta mới phát triển công nghệ thông tin, các quốc gia khác, đặc biệt là Nhật Bản, Thái Lan chắc không thua ta về công nghệ thông tin. Vậy tại sao số lượng sách của họ vẫn được ấn bản hàng năm với số lượng lớn.

Mọi sự so sánh đều khập khiễng, nhưng những ai còn đau đáu với văn hóa nước nhà, còn đau đáu với sách làm sao khỏi buồn lòng khi Việt Nam bị xếp gần cuối bảng về đọc sách. Hẳn nhiên, không phải mọi người đọc sách đều nhân văn, những người không đọc sách thì kém nhân văn, song có một điều chắc chắn rằng những câu chuyện nhân văn từ sách sẽ giúp cho con người, nhất là những người trẻ sống đẹp hơn. Sách không chỉ là kho trí tuệ vô tận, sách còn là người bạn tâm giao mà khi đọc nó, mỗi người sẽ sống trong một thế giới cao cả của tâm hồn, của những giá trị nhân văn cao đẹp. Giáo sư Ngô Bảo Châu khẳng định: “Con người cần có cái gì đó cao cả mà bám vào, để đu người lên, để có thể nhìn về quá khứ và tương lai, không sợ hãi. Bạn có thể tìm thấy cả sự tuyệt vọng, cả sự cao cả của tâm hồn trong những trang sách…Tôi thành thật tin rằng cuộc sống ở một nơi nào đó sẽ dễ chịu hơn, nhân văn hơn nếu nơi đó có nhiều tiệm sách".

Nếu trong mỗi gia đình đều có ít nhất một tủ sách, chắc chắn trẻ em sẽ được tiếp xúc với sách từ khi còn rất nhỏ. Có những nghiên cứu chỉ ra rằng càng cho trẻ tiếp xúc sớm với sách bao nhiêu trẻ càng có niềm đam mê đọc sách bấy nhiêu khi đến tuổi trưởng thành. Cha mẹ, ngoài việc mua các món quà tặng con có lẽ nên chú ý tặng con những cuốn sách, chỉ dẫn cho con và hướng dẫn con đọc các cuốn sách bổ ích. Các bậc cha mẹ có lẽ cũng nên quan tâm làm cho các con mình một không gian sách và thường xuyên bổ sung, cập nhật các sách mới. Cha mẹ cũng cần giành thời gian để đưa các con đi nhà sách, cùng lựa chọn sách với con trẻ, giới thiệu và gợi ý cho chúng những cuốn sách mà ba mẹ biết. Hằng tuần, nên có những buổi cả gia đình cùng đọc sách, cùng kể lại những câu chuyện đã đọc trong sách…

Tâm lý thị trường phổ biến là “Ngắm sách chứ không mua!” (Theo Nguyên Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thông tin Lê Doãn Hợp). Ảnh: VOV

Còn nhớ, phát biểu tại buổi tọa đàm “Khơi dậy tình yêu với sách và nuôi dưỡng thói quen đọc sách cho con” trong ngày hội trẻ cần sách diễn ra tại Hà Nội vào năm 2016, tiến sĩ Giáo dục Nguyễn Thụy Anh - Chủ nhiệm Câu lạc bộ Đọc sách cùng con cho rằng: “Với những bà mẹ đã nỗ lực và cố gắng đọc sách cùng con chắc chắn sẽ thu được thành quả rất ngọt ngào. Có thể con bạn không phải giỏi nhất, không phải xuất sắc nhất nhưng nó sẽ là đứa trẻ hạnh phúc nhất. Mà mục tiêu trong cuộc đời mỗi con người đó là hạnh phúc, như vậy là bạn đã thành công rồi”. Trong những ngày đại dịch Covid-19 hoành hành hiện nay, nhất là trong bối cảnh Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh và nhiều địa phương khác đã và đang thực hiện giãn cách xã hội, rất nhiều người trẻ mất hoặc gián đoạn việc làm. Hẳn nhiên, trong bối cảnh giãn cách xã hội ấy, chúng ta mất mát về nhiều mặt, song những bậc cha mẹ lại có điều kiện để được sống cùng con, chia sẻ cùng con. Và, đọc sách cùng con, chia sẻ cùng con về những cuốn sách, những câu chuyện trong sách không chỉ là một việc làm nâng cao tri thức, nuôi dưỡng tâm hồn con trẻ mà còn là liều thuốc tinh thần giúp chúng ta lạc quan vượt qua đại dịch.

Nuôi dưỡng tình yêu đọc sách của con trẻ, hãy bắt đầu từ chính các bậc phụ huynh, từ chính mỗi gia đình./.

Trung Kiên