Chủ động, sáng tạo trong Cách mạng tháng Tám ở các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ

Trên cơ sở chủ trương, đường lối cách mạng giải phóng dân tộc của Trung ương Đảng, Đảng bộ các tỉnh, thành miền Nam Trung Bộ đã chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức thực hiện, góp phần đem lại thắng lợi nhanh chóng và trọn vẹn của Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 trên địa bàn

Từ cuối năm 1939, phong trào cách mạng ở các tỉnh duyên hải miền Trung rơi vào tình trạng bị khủng bố, đánh phá ác liệt. Chỉ đạo của Trung ương Đảng, qua Xứ ủy Trung kỳ về đến các tỉnh ủy gặp nhiều khó khăn, nhất là bị ngừng trệ từ khi Xứ ủy bị vỡ (năm 1942, đến sau Cách mạng tháng Tám mới khôi phục lại). Tuy nhiên, bằng sự chủ động, linh hoạt và sáng tạo, các quyết định về khởi nghĩa được các tỉnh đảng bộ chỉ đạo từ sớm, nhiều nơi giành được chính quyền khá sớm so với mặt bằng chung về thời gian trong cả nước.

Tại Khánh Hòa, ngày 12/8/1945, Tỉnh ủy ra quyết định khởi nghĩa. Ngày 13/8 huyện Vạn Ninh, ngày 17/8, huyện Ninh Hòa khởi nghĩa thắng lợi, đến 22/8/1945, chính quyền hoàn toàn về tay nhân dân.

Tại Quảng Ngãi, ngày 14/8/1945, Tỉnh ủy quyết định khởi nghĩa. Ngay trong ngày, hai huyện Mộ Đức và Đức Phổ khởi nghĩa thành công, đến ngày 16/8, khởi nghĩa thắng lợi trong toàn tỉnh.

Đêm 17/8/1945, Tỉnh ủy Quảng Nam ra quyết định khởi nghĩa. Ngày 18/8/1945, khởi nghĩa thành công ở Hội An, Điện Bàn, Quế Sơn, Thăng Bình, Tiên Phước.

Đến ngày 26/8/1945, chính quyền các tỉnh vùng duyên hải Nam Trung Bộ hoàn toàn về tay nhân dân.

Thôn An Sơn, Hoài Nhơn, nơi Ủy ban vận động cứu quốc tỉnh Bình Định họp bất thường ngày 18/8/1945 quyết định khởi nghĩa (Ảnh tư liệu)

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám ở các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ, để lại những bài học sau đây:

Một là, bài học về dựa vào sự bảo vệ, che chở của nhân dân, kiên trì, bền bỉ xây dựng cơ sở, củng cố tổ chức, bổ sung lực lượng, tôi luyện đảng viên làm nòng cốt cho phong trào cách mạng.

Giữa năm 1939, khu vực các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ có 355 đảng viên sinh hoạt trong 74 chi bộ, đến cuối năm 1939, phần lớn đảng viên bị địch bắt (68 đảng viên ở Quảng Nam - Đà Nẵng; Quảng Ngãi 85 đồng chí, Bình Định 37 đồng chí, Phú Yên 30 đồng chí). Tuy số lượng đảng viên toàn khu vực sau các đợt đánh phá của địch còn lại rất ít, nhưng là những đảng viên kiên trung, được tôi rèn trong lửa đỏ cách mạng, được tổ chức đảng giác ngộ, bồi dưỡng, được nhân dân tin tưởng, ủng hộ. Họ là những người tiên phong dẫn dắt, đoàn kết quần chúng vùng lên “lấy sức ta giải phóng cho ta”. Với sức sống mãnh liệt của phong trào, dưới sự đùm bọc, giúp đỡ, bảo vệ của nhân dân, đến trước ngày khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, tất cả các tỉnh đều củng cố được tổ chức đảng, lập lại được Tỉnh ủy; Mặt trận Việt Minh phát triển sâu rộng xuống hầu khắp các cơ sở; lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang nhân dân phát triển mạnh mẽ.

Không chỉ lo khôi phục phong trào ở tỉnh mình, các đảng bộ còn chủ động liên kết, thành lập Ban liên lạc giữa các tỉnh, giúp đỡ nhau đẩy phong trào cùng lên. Năm 1941, tỉnh ủy Quảng Nam xác định việc cử người đi bắt mối gây cơ sở ở các tỉnh phía Nam Trung Bộ là một nhiệm vụ của đảng bộ. Tỉnh ủy Quảng Ngãi được Trung ương ghi nhận là “nơi phong trào sâu và rộng, có công giúp đỡ phong trào các tỉnh Bình Định, Phú Yên trong những năm 1936-1939 và Bình Định thời kỳ tiền khởi nghĩa”. Quần chúng Quảng Nam, Bình Định, Khánh Hòa được các tổ chức đảng phát động quyên tiền, gạo, thuốc men ủng hộ du kích Ba Tơ (Quảng Ngãi).

Hai là, bài học về sự chủ động, nhạy bén, chớp thời cơ

Trong khi thiếu sự chỉ đạo trực tiếp từ Trung ương và Xứ ủy Trung Kỳ, tỉnh uỷ các tỉnh đã chủ động cử phái viên liên lạc với cấp trên, trực tiếp tìm hiểu thông tin ở các tỉnh bạn, đặc biệt là liên lạc với tổ chức đảng trong tù, nắm bắt tình hình từ các Xứ ủy viên vừa bị bắt… Do đó, tinh thần các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương được các đảng bộ kịp thời nắm vững, nhất là Thông cáo ngày 29/9/1939 của Trung ương hướng dẫn phương hướng, biện pháp chuyển hướng hoạt động phù hợp tình hình mới; Nghị quyết Hội nghị Trung ương tháng 11/1939, tháng 5/1941 về chuyển hướng chỉ đạo chiến lược, đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu, khẩn trương chuẩn bị mọi mặt tiến tới giành chính quyền; Chỉ thị Nhật, Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta của Ban Thường vụ Trung ương Đảng…

Ngay khi được tin Nhật đầu hàng, các đảng bộ đã linh hoạt, chủ động chớp thời cơ phát lệnh khởi nghĩa. Quảng Ngãi, Khánh Hòa, Quảng Nam nằm trong số các tỉnh giành chính quyền sớm nhất trong toàn quốc. Đây là nét nhạy bén chính trị độc đáo, nghệ thuật lãnh đạo nhân dân giành chính quyền của Đảng. Những quyết định của tổ chức đảng đã thể hiện bản lĩnh chính trị, khả năng quyết đoán, tinh thần dám chịu trách nhiệm trước Đảng và nhân dân.

Ra mắt Ủy ban Nhân dân Cách mạng Lâm thời tỉnh Quảng Ngãi, ngày 30/8/1945 (Ảnh tư liệu)

Ba là, bài học về sự ứng biến linh hoạt về phương thức khởi nghĩa

Sự ứng biến linh hoạt về phương thức khởi nghĩa của mỗi đảng bộ đã mang lại thắng lợi trọn vẹn và hạn chế được nhiều thương vong cho lực lượng khởi nghĩa. Quảng Nam, Quảng Ngãi áp đảo các đảng phái phản động và chính quyền bù nhìn ở cơ sở bằng lực lượng vũ trang, hỗ trợ lực lượng chính trị đóng vai trò chính trong giành chính quyền. Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận lãnh đạo quần chúng biểu tình thị uy tiến chiếm công sở của địch. Khánh Hòa, Ninh Thuận dùng lực lượng vũ trang của quần chúng chuyển cuộc mít tinh của chính quyền địch thành của ta, tuyên bố xóa chính quyền bù nhìn, lập chính quyền cách mạng. Bình Thuận dùng cách thỏa thuận bàn giao, khi quân Nhật khiêu khích thì vừa điều đình mềm dẻo, vừa sử dụng vũ trang để gây sức ép buộc Nhật nhượng bộ. Đà Nẵng bố trí lực lượng Việt Minh trong từng nhà máy, công sở, sau hiệu lệnh thì đồng loạt treo cờ, giăng biểu ngữ, đọc lệnh khởi nghĩa và phát động quần chúng xuống đường thị uy. Đặc biệt, sáng kiến điều đình, buộc quân Nhật án binh bất động để hạn chế đổ máu được xem là đối sách phù hợp nhất trong việc vô hiệu hóa quân Nhật trong khởi nghĩa giành chính quyền.

Cùng với cả nước, khởi nghĩa Tháng Tám thành công ở các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ góp phần tạo nên một bước ngoặt lịch sử cho dân tộc. 78 năm qua, những bài học từ Cách mạng tháng Tám nơi đây vẫn luôn nóng bỏng tính thời sự. Phát huy truyền thống anh dũng kiên cường, chủ động, sáng tạo, dựa vào dân để bảo vệ Đảng, để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị của đất nước do Đảng lãnh đạo luôn là nhiệm vụ mà các cấp ủy, tổ chức đảng phải quan tâm.

Xưa vì mục đích độc lập, tự do, thoát khỏi kiếp nô lệ, dân và Đảng gắn kết máu thịt làm nên thắng lợi Cách mạng Tháng Tám vang dội, thành lập nhà nước độc lập, tự do đầu tiên trong các nước thuộc địa. Nay vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh, bài học trong Cách mạng tháng Tám nhắc nhở Đảng không ngừng tự đổi mới, chỉnh đốn, luôn là trí tuệ, văn minh, tiên phong dẫn dắt nhân dân viết tiếp những trang sử vẻ vang của dân tộc, vươn lên sánh vai các cường quốc trên thế giới.

Bạch Yến