Quần thể danh thắng Tràng An – Bức tranh cảnh sắc kỳ vĩ

Cách thủ đô Hà Nội khoảng 90km về phía Đông Nam có một vùng thiên nhiên sinh thái vô cùng tươi đẹp và hội tụ nhiều giá trị văn hóa, khiến mỗi ai từng đi qua nơi này, đều choáng ngợp bởi nước non hùng vĩ, đắm chìm vào cảnh sắc vời vợi của đất trời, mỗi bước chân đi như mở ra cả một không gian của lịch sử và di sản. Đó chính là quần thể danh thắng Tràng An, một vùng du lịch tổng hợp gồm các di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới do UNESCO công nhận ở Ninh Bình, Việt Nam.

Tam Cốc - Ninh Bình. Ảnh: Internet

Quần thể danh thắng Tràng An bao gồm nhiều di tích quốc gia đặc biệt quan trọng như khu du lịch Tam Cốc - Bích Động, chùa Bái Đính, cố đô Hoa Lư, khu du lịch sinh thái Tràng An, nơi được ví như Vịnh Hạ Long trên cạn, một bảo tàng địa chất ngoài trời với hệ thống hang động hết sức phong phú.... Liên kết giữa các khu vực này là hệ sinh thái rừng đặc dụng Hoa Lư trên núi đá vôi, đất ngập nước và hệ thống sông, hồ, đầm với diện tích 12.252 ha. Quần thể di sản thế giới Tràng An mang trong mình những khung cảnh thiên nhiên độc đáo từ đá núi, hệ sinh thái, rừng cây, thảm thực vật, đồng lúa, hồ đầm và những tuyến du thuyền trên sông Ngô Đồng, suối Tiên, sông Vọc, sông Sào Khê, sông Đền Vối, sông Bến Đang. Nơi đây sở hữu những hang động đẹp như động Thiên Hà, động Thiên Thanh, động Tiên, động Tiên Cá, động Vái Giời, động Thủy Cung, hang Bụt, hang Tam Cốc, hang động Tràng An, hang Sinh Dược; những di chỉ khảo cổ học có giá trị như hang Mòi, hang Bói, hang Trống, mái Ốc, thung Bình, thành Hoa Lư; những di tích lịch sử nổi tiếng gắn với 4 vương triều Đinh - Lê - Lý - Trần như cung điện Hoa Lư, đền Vua Đinh-Vua Lê, chùa Bích Động, chùa Bái Đính, hành cung Vũ Lâm, đền Thái Vi, đền Trần, đền Suối Tiên hay những thắng cảnh khác như vườn chim thung Nham, thung Nắng, hang Múa, rừng đặc dụng Hoa Lư...

Quần thể danh thắng Tràng An nổi bật với giá trị về địa chất, địa mạo. Đây được coi là di sản địa chất tuyệt vời cho biết rõ ràng hơn những nơi khác trên thế giới về các giai đoạn cuối cùng của quá trình tiến hóa karst trong môi trường nhiệt đới ẩm, trở thành một mô hình xuất sắc và nổi bật trên phạm vi toàn cầu. Sự phân cắt sâu của một sơn khối đá vôi chuyển động nâng lên qua giai đoạn hơn 5 triệu năm đã tạo nên hàng loạt các cảnh quan cổ điển, bao gổm các tháp, nón, trũng sâu khép kín (hay hố sụt), thung lũng thoát nước về phía trong (hay bồn địa), các hang cơ sở và lối đi ngầm qua hang động với các trầm tích trong đó. Mang ý nghĩa vố cùng to lớn là sự hiện diện của các dạng chuyển tiếp giữa các karst “fengcong” có các sống núi nối các tháp, và karst "fenglin” nơi các tháp đứng rời rạc trên đồng bằng bồi tích. Trong thời kỳ Cánh Tân và Toàn Tân, cảnh quan hoàn toàn bị biến đổi do nhiều lần biển tiến và biển thoái. Dấu vết các lẩn biển tiến trước đây thể hiện qua hàng loạt các ngấn sóng biển xâm thực trên vách đá với các hang liên quan, trầm tích biển và các lớp sò biển.

Khu du lịch sinh thái Tràng An. Ảnh: Internet

Sự kiến tạo kỳ vĩ của tự nhiên đã tạo nên những giá trị thẩm mỹ không thể thấy ở những nơi nào khác. Tràng An là một trong những nơi có cảnh quan tháp karst đẹp và quyến rũ nhất trên thế giới. Phủ lên cảnh quan là thảm rừng và các tháp dạng nón hùng vĩ cao 200m, với các hố trũng hẹp khép kín, bao quanh bởi các sống núi nối liền nhau, các đầm lầy thông nhau qua hệ thống suối xuyên ngầm có chiều dài lên tới 1 km. Vẻ hài hòa của đá, sông nước, rừng cây và bầu trời ở Tràng An tạo nên một thế giới tự nhiên sống động đầy quyến rũ. Tràng An có thiên nhiên tươi đẹp với những ngọn núi, hang động huyền bí, sông nước thanh tĩnh, những di tích linh thiêng và những hệ động, thực vật phong phú, quý hiếm. Khu rừng văn hóa lịch sử môi trường Hoa Lư điển hình là một vùng cát-tơ đá vôi trồi lên giữa vùng đồng bằng ven biển tương đối bằng phẳng của Miền Bắc Việt Nam. Vùng đá vôi nổi lên này nằm xen kẽ với hàng loạt các khe suối có nước thường xuyên và các thung lũng ngập nước theo mùa. Độ cao tuyệt đối của vùng từ 10 đến 281 m. Thảm thực vật tự nhiên ở Hoa Lư là rừng trên núi đá vôi và rừng thường xanh trên đất thấp ở các thung lũng đan xen giữa các vùng đá vôi. Có khá nhiều hang động đẹp ở khu vực như, cùng với rừng núi và sông nước tạo nên những tuyến du lịch nổi tiếng như Tràng An, Tam Cốc - Bích Động.

Quần thể danh thắng Tràng An là nơi rất đặc biệt, nơi văn hóa tiếp xúc với kỳ quan bí ẩn và hùng vĩ của thế giới tự nhiên, và văn hóa cũng bị biến đổi bởi chính những điều đó. Tràng An là địa điểm nổi bật nhất trong khu vực Đông Nam Á và mang ý nghĩa toàn cầu trong việc minh chứng phương thức con người tương tác với cảnh quan tự nhiên và thích ứng với những biến đổi to lớn về môi trường trong giai đoạn hơn 30.000 năm. Lịch sử văn hóa lâu đời nơi đây gắn bó chặt chẽ với quá trình phát triển địa chất của khu vực sơn khối đá vôi Tràng An vào giai đoạn hậu kỳ Cánh Tân và Toàn Tân. Đây là thời kỳ cư dân địa phương trải qua những biến động môi trường và khí hậu khắc nghiệt nhất trong lịch sử trái đất, bao gồm cả việc cảnh quan liên tục bị ngập chìm trong nước do dao động mực nước biển. Trong cảnh quan nhỏ gọn như vậy, có nhiều di chỉ với các giai đoạn và chức năng khác nhau, bao gổm cả một hệ thống cư trú độc đáo của con người Tiền sử.

Hang Múa. Ảnh: Internet

Với những giá trị về địa chất, địa mạo, giá trị thẩm mỹ và giá trị văn hóa độc đáo, ngày 25/6/2014, tại thủ đô Doha (Qatar) Ủy ban Di sản Thế giới thuộc Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã chính thức ghi danh Quần thể danh thắng Tràng An - tỉnh Ninh Bình vào danh mục Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới.

Một điều vô cùng có ý nghĩa là lần đầu tiên, Việt Nam có một di sản thế giới hỗn hợp cả văn hóa và tự nhiên. Điều này càng khẳng định hơn niềm tự hào về đất nước tươi đẹp, cảnh sắc, con người hòa quyện trong không gian của trời, đất, nước, như tạo nên ấn tượng về một Việt Nam đang ngày một tươi sáng, với diện mạo rạng ngời vươn ra thế giới.

Xuân Lê