Nhầm lẫn quanh chuyến thăm của lãnh tụ Fidel Castro đến Việt Nam tháng 9/1973

Cuba là người bạn thân thiết của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Cách đây đúng 50 năm, ngày 15/9/1973, Thủ tướng Fidel Castro thăm Việt Nam, là nguyên thủ đầu tiên và duy nhất đến thăm vùng giải phóng Quảng Trị khi chiến tranh còn chưa chấm dứt

Tháng 9/1973, lãnh tụ Cuba Fidel Castro đã có chuyến thăm Việt Nam lần đầu tiên đồng thời đây cũng là lần đầu tiên một nguyên thủ quốc gia thăm vùng giải phóng tỉnh Quảng Trị. Các chuyến thăm sau đó của lãnh tụ Fidel Castro đến Việt Nam diễn ra vào năm 1995 và 2003.

Xung quanh chuyến thăm đầu tiên của lãnh tụ Fidel Castro còn một số kiến thức chưa chính xác trên báo chí và mạng xã hội.

Về chức vụ của lãnh tụ Fidel Castro khi thăm Việt Nam năm 1973

Sau này sách báo hay nói Chủ tịch Fidel Castro thăm Việt Nam tháng 9 năm 1973 là không chính xác.

Cương vị lúc đó của đồng chí Fidel Castro là Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Thủ tướng Chính phủ Cách mạng Cuba.

Phải đến năm 1976, lãnh tụ Fidel Castro mới chính thức được bầu làm Chủ tịch Hội đồng Nhà nước cách mạng Cuba và từ đây, từ Chủ tịch Fidel Castro mới được sử dụng rộng rãi tại Việt Nam cũng như trên thế giới.

Sự nhầm lẫn này chúng ta thường thấy trên báo chí, thậm chí ngay cả tại những di tích lịch sử, nơi trưng bày những bức ảnh đồng chí Fidel Castro từng đến thăm.

Về câu nói nổi tiếng của Thủ tướng Fidel Castro “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả dòng máu của mình"

Câu nói này được Thủ tướng Fidel Castro phát biểu tại La Havana ngày 02/01/1966, trong Lễ kỷ niệm 7 năm ngày cách mạng Cuba thành công. Khi đó, về cấp bậc, lãnh tụ Fidel Castro đang đeo quân hàm Thiếu tá của quân đội cách mạng Cuba.

Điều này được ông Trần Nam Trung, đại diện quân giải phóng miền Nam Việt Nam nhắc lại trong diễn văn đáp từ tại vùng giải phóng Quảng Trị khi Thủ tướng Fidel Castro đến thăm trụ sở Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.

Thủ tướng Fidel Castro giương cao lá cờ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam tại vùng giải phóng Quảng Trị, ngày 15/9/1973 (Ảnh tư liệu)

Nguyên văn câu nói của ông Trần Nam Trung được báo Nhân dân đăng tải là “Nhân dân miền Nam Việt Nam đời đời nhớ ơn sự đồng tình ủng hộ và giúp đỡ chí tình với tinh thần quốc tế trong sáng của Thủ tướng Fidel Castro kính mến và nhân dân Cuba đối với cuộc chiến đấu chính nghĩa của nhân dân Việt Nam. Điều đó được thể hiện trong câu nói nổi tiếng của Thiếu tá Fidel "Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả dòng máu của mình"^[1].

Các tư liệu cho thấy thủ tướng Fidel Castro, mặc dù cam kết ủng hộ đất nước Việt Nam tái thiết sau chiến tranh và tiếp tục ủng hộ nhân dân miền Nam Việt Nam chiến đấu đến ngày thắng lợi, nhưng trong chuyến thăm tháng 9/1973, Thủ tướng Fidel Castro không nhắc lại câu nói này tại Quảng Trị.

Thời gian Thủ tướng Fidel Castro thăm Việt Nam lần đầu tiên

Thủ tướng Fidel đã có chuyến thăm 5 ngày tới Việt Nam trong đó có 3 ngày hội đàm và làm việc tại Hà Nội, 2 ngày thăm Quảng Bình, Vĩnh Linh và vùng giải phóng Quảng Trị.

Tại Hà Nội, Thủ tướng Fidle Castro đã viếng Nghĩa trang Liệt sĩ Hà Nội (nay là nghĩa trang Mai Dịch, quận Cầu Giấy), thăm Bảo tàng Quân đội, thăm Phủ Chủ tịch và dự các buổi tiệc chiêu đãi do lãnh đạo Đảng và Chính phủ ta chủ trì.

Ngày 15/9/1973, Thủ tướng Cuba bí mật vào thăm vùng giải phóng Quảng Trị, trong đó, thăm nhiều địa điểm nơi quân và dân Quảng Trị đã giải phóng trong cuộc tiến công chiến lược năm 1972 và đánh bại Quân đội Sài Gòn phản kích.

Ngày 16/9/1973, Thủ tướng Fidel thăm và làm việc tại Khu Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị và thăm tỉnh Quảng Bình trước khi quay về Hà Nội.

Tuy nhiên, nhiều cuốn sách cũng như các bài báo trên mạng Internet ghi rằng chuyến thăm của lãnh tụ Fidel Castro chỉ kéo dài 2 ngày, từ ngày 15 đến ngày 16/9/1973.

Trên thực tế đây là hai ngày hoạt động nổi bật nhất của Thủ tướng Fidel Castro trong chuyến thăm Việt Nam lần đầu tiên, bởi những hoạt động của ông là thăm các tỉnh tiếp giáp với miền Nam Việt Nam và đặc biệt là thăm vùng giải phóng Quảng Trị, nơi chỉ cách các vị trí của Quân đội Sài Gòn khoảng 20 km.

Ngược lại, một số tài liệu ghi rằng chuyến thăm kéo dài đến 7 ngày, từ ngày 12 đến ngày 19/9/1973 cũng không chính xác. Sáng ngày 17/9/1973, Thủ tướng Fidel đã rời Hà Nội, kết thúc chuyến thăm.

Lịch trình của chuyến thăm bị rút ngắn, bởi tình hình khu vực Mỹ La tinh đang hết sức nóng bỏng do cuộc đảo chính quân sự của Tướng Pinoche được CIA hậu thuẫn lật đổ Chính phủ dân sự của Bác sĩ Allende tại Chile.

Chuyến thăm của Thủ tướng Fidel Castro là chuyến thăm đầu tiên và duy nhất của một nguyên thủ quốc gia tới vùng giải phóng cách mạng miền Nam Việt Nam khi chiến tranh vẫn còn đang diễn ra, vượt qua mọi hiểm nguy, có sức cổ vũ rất lớn đối với quân và dân miền Nam, đồng thời góp phần phát huy thắng lợi ngoại giao của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam trên trường quốc tế lúc đó.

Chuyến thăm đã thắt chặt hơn nữa tình đoàn kết chiến đấu giữa hai dân tộc anh em, chung một chiến hào chống lại chủ nghĩa thực dân mới của Hoa Kỳ, thắt chặt quan hệ ngoại giao giữa hai dân tộc. Cuba tái khẳng định là người bạn chiến đấu của nhân dân Việt Nam, đặc biệt là với cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân dân miền Nam Việt Nam mà người đại diện chân chính là Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.

Nhân dịp tỉnh Quảng Trị và Việt Nam kỷ niệm 50 năm ngày thủ tướng Fidel Castro thăm Việt Nam và vùng giải phóng Quảng Trị, chúng tôi thấy rằng cần làm rõ hơn các khía cạnh xung quanh sự kiện này để bạn đọc có điều kiện hiểu rõ hơn về một sự kiện đặc biệt trong quan hệ hữu nghị truyền thống Việt Nam - Cuba trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Bình Nguyễn