Tết Nguyên Đán - Dòng chảy văn hóa Việt bất tận

Trong dòng chảy hối hả của thời gian, Tết Nguyên Đán, như một mạch nguồn văn hóa thiêng liêng, vẫn luôn hiện diện và len lỏi vào từng ngóc ngách tâm hồn của mỗi người con đất Việt. Hơn cả một dịp lễ, Tết cổ truyền là một biểu tượng văn hóa, là khúc hoan ca rộn ràng của tinh thần đoàn viên, lòng hiếu kính, và niềm hy vọng vào một tương lai tươi sáng. Sắc thắm hoa đào, hương trầm ấm áp, tất cả hòa quyện tạo nên một bức tranh Tết Nguyên Đán rực rỡ, sống động, thấm đẫm bản sắc dân tộc. Thế nhưng, giữa nhịp sống hiện đại, đâu đó vẫn vang lên những thanh âm lạc lõng, những luận điệu sai lệch cho rằng Tết Nguyên Đán là "lạc hậu", "tốn kém", "mê tín dị đoan", thậm chí còn cổ xúy việc từ bỏ Tết cổ truyền để chạy theo văn hóa phương Tây. Những quan điểm phiến diện, thiếu hiểu biết ấy như những vết mực lem luốc, cố tình bôi nhọ bức tranh Tết cổ truyền thiêng liêng, và cần phải được mạnh mẽ lên án, bác bỏ bằng tất cả niềm tự hào và trách nhiệm gìn giữ di sản văn hóa của dân tộc.

Tết Nguyên Đán là biểu tượng của tinh thần đoàn viên. Ảnh: Internet

Để hiểu rõ giá trị trường tồn của Tết Nguyên Đán, chúng ta cần ngược dòng thời gian, tìm về cội nguồn của những phong tục, tập quán đã gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần của người Việt qua hàng nghìn năm lịch sử. Tết Nguyên Đán không đơn thuần là thời khắc giao thoa giữa năm cũ và năm mới, mà còn là dịp để mỗi người con đất Việt hướng về nguồn cội, thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Hình ảnh cả gia đình sum vầy, quây quần bên mâm cơm tất niên ấm cúng, cùng nhau ôn lại những kỷ niệm vui buồn của năm cũ, trao nhau những lời chúc tốt đẹp cho năm mới, đã trở thành một biểu tượng thiêng liêng của tình cảm gia đình, của sự gắn kết keo sơn giữa các thế hệ. Đó là giá trị của sự đoàn viên, sum họp, là sợi dây vô hình kết nối những trái tim, dù ở bất cứ nơi đâu cũng hướng về quê hương, về gia đình trong những ngày Tết đến xuân về. Mùi hương trầm thoang thoảng, hòa quyện cùng mùi bánh chưng xanh, mùi của các món ăn truyền thống, tạo nên một bầu không khí ấm áp, thiêng liêng, khắc sâu vào tâm khảm mỗi người con đất Việt, dù đi xa đến đâu cũng không thể nào quên.

Hơn thế nữa, Tết Nguyên Đán còn là dịp để con cháu bày tỏ lòng hiếu kính, biết ơn đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ - những người đã sinh thành, dưỡng dục và hy sinh cả cuộc đời cho con cháu. Nghi lễ cúng gia tiên vào đêm giao thừa, sáng mùng một Tết, với mâm ngũ quả, hương hoa, bánh trái, là một nét đẹp văn hóa thể hiện đạo lý "uống nước nhớ nguồn", "ăn quả nhớ kẻ trồng cây" ngàn đời nay của dân tộc Việt Nam. Những lời khấn nguyện thành kính trước bàn thờ tổ tiên, những câu chuyện kể về công đức của ông bà, cha mẹ, là bài học đạo đức quý giá, giáo dục thế hệ trẻ về lòng biết ơn, về truyền thống tốt đẹp của gia đình, dòng tộc. Bên cạnh đó, tục lệ chúc Tết người lớn tuổi cũng là một nét đẹp văn hóa thể hiện sự kính trọng, lễ phép, cầu chúc cho ông bà, cha mẹ sức khỏe, bình an, hạnh phúc. Chính những giá trị nhân văn sâu sắc ấy đã góp phần tạo nên sức sống mãnh liệt, trường tồn của Tết Nguyên Đán trong lòng mỗi người dân Việt Nam.

Không chỉ dừng lại ở phạm vi gia đình, Tết Nguyên Đán còn mang trong mình giá trị cộng đồng sâu sắc, thể hiện tinh thần tương thân tương ái, sẻ chia, yêu thương giữa con người với con người. Đây là dịp để mọi người thăm hỏi, chúc Tết lẫn nhau, cùng nhau chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn, kém may mắn hơn mình. Hình ảnh những nồi bánh chưng đỏ lửa thâu đêm, những gói quà Tết nghĩa tình được trao đi, những nụ cười rạng rỡ trên môi, tất cả đã tạo nên một bức tranh Tết ấm áp tình người, lan tỏa yêu thương và sự sẻ chia trong cộng đồng. Tết cũng là thời điểm khởi đầu cho một năm mới, mang theo những ước mơ, hy vọng về một tương lai tươi sáng, tốt đẹp hơn. Những phong tục như hái lộc đầu năm, xông đất, chúc Tết... đều thể hiện niềm tin mãnh liệt vào một năm mới an khang, thịnh vượng, may mắn, hạnh phúc. Chính niềm tin, hy vọng ấy đã trở thành động lực tinh thần to lớn, giúp con người vượt qua mọi khó khăn, thử thách trong cuộc sống, hướng đến những điều tốt đẹp hơn trong tương lai.

Tuy nhiên, trong thời đại hội nhập quốc tế, bên cạnh những cơ hội giao lưu, học hỏi, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, chúng ta cũng phải đối mặt với những thách thức không nhỏ trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Một số người, do thiếu hiểu biết hoặc cố tình xuyên tạc, đã đưa ra những luận điệu sai trái, phủ nhận giá trị của Tết cổ truyền. Họ cho rằng Tết Nguyên Đán là "lạc hậu", "tốn kém", "mê tín dị đoan" và cổ xúy việc từ bỏ Tết cổ truyền để chạy theo văn hóa phương Tây. Đây là những quan điểm hết sức phiến diện, thiển cận và nguy hiểm, cần phải bị lên án và bác bỏ một cách mạnh mẽ.

Thứ nhất, luận điệu cho rằng Tết Nguyên Đán "lạc hậu" là hoàn toàn sai lầm và thiếu căn cứ. Tết Nguyên Đán là di sản văn hóa phi vật thể quý báu, là kết tinh của những giá trị tinh thần tốt đẹp, được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Việc gìn giữ và phát huy những giá trị của Tết cổ truyền không phải là "lạc hậu", mà chính là góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, là nền tảng tinh thần vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước trong thời đại hội nhập. Thứ hai, việc cho rằng Tết Nguyên Đán "tốn kém" là cái nhìn phiến diện, chỉ tập trung vào khía cạnh vật chất mà bỏ qua những giá trị tinh thần to lớn, thiêng liêng của Tết. Chi tiêu trong dịp Tết là tùy thuộc vào điều kiện kinh tế của mỗi gia đình, và quan trọng hơn cả vẫn là tinh thần vui tươi, đầm ấm, sum vầy bên gia đình, người thân. Hơn nữa, Tết Nguyên Đán còn là dịp để kích cầu tiêu dùng, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Thứ ba, cần phân biệt rõ giữa các phong tục, tập quán tốt đẹp trong dịp Tết với các hủ tục, mê tín dị đoan. Những nghi lễ như cúng gia tiên, đi lễ chùa đầu năm là thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên, cầu mong những điều tốt đẹp cho gia đình và đất nước. Những hành vi mê tín dị đoan như bói toán, đốt vàng mã quá mức... cần được bài trừ, nhưng không thể vì thế mà phủ nhận toàn bộ giá trị thiêng liêng của Tết cổ truyền. Cuối cùng, luận điệu "từ bỏ Tết cổ truyền để theo văn hóa phương Tây" là cực kỳ nguy hiểm, cổ xúy cho lối sống lai căng, vọng ngoại, làm xói mòn bản sắc văn hóa dân tộc, khiến chúng ta đánh mất đi bản sắc riêng, hòa tan vào dòng chảy văn hóa đại chúng, mất đi cội nguồn và giá trị cốt lõi.

Tết Nguyên Đán, với những giá trị văn hóa tinh thần sâu sắc, đã, đang và sẽ luôn là niềm tự hào của mỗi người dân Việt Nam. Giữ gìn và phát huy những giá trị tốt đẹp của Tết cổ truyền không chỉ là trách nhiệm của mỗi cá nhân, mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước. Chúng ta cần chung tay lan tỏa những giá trị nhân văn cao đẹp của Tết cổ truyền, đồng thời kiên quyết đấu tranh, phản bác những luận điệu sai trái, xuyên tạc, bảo vệ Tết Nguyên Đán - di sản văn hóa quý báu của dân tộc Việt Nam. Hãy để Tết Nguyên Đán mãi mãi là dòng chảy văn hóa Việt, là nhịp cầu kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai, là niềm tự hào, là nét đẹp văn hóa trường tồn cùng dân tộc, để mỗi dịp Tết đến xuân về, lòng người lại rộn ràng, náo nức, hướng về cội nguồn, về những giá trị thiêng liêng, tốt đẹp nhất của dân tộc Việt Nam.

Bùi Văn Hoàn