Văn hóa, với vai trò là nền tảng tinh thần và bản sắc dân tộc, luôn giữ một vị trí tối quan trọng trong sự phát triển của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam, văn hóa không chỉ là "linh hồn" của dân tộc mà còn là nguồn lực mạnh mẽ cho sự tiến bộ xã hội và hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh thế giới đang trải qua những biến đổi sâu sắc, đặc biệt là sự trỗi dậy của công nghệ và quá trình toàn cầu hóa, văn hóa Việt Nam đứng trước những cơ hội và thách thức đan xen. Chính trong thời điểm này, vai trò của thanh niên trở nên đặc biệt quan trọng. Họ là lực lượng kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời là nguồn động lực sáng tạo để làm phong phú và phát triển nền văn hóa dân tộc trong kỷ nguyên mới.
Tự hào thanh niên Việt Nam. Ảnh: thanhnien.vn
Vai trò của văn hóa và thanh niên trong kỷ nguyên mới của Việt Nam
Văn hóa đóng vai trò nền tảng, là cốt lõi của bản sắc dân tộc, sự gắn kết xã hội và sự phát triển bền vững của Việt Nam. Văn hóa được ví như “linh hồn” của quốc gia, một nguồn lực quan trọng cho sự tiến bộ và là yếu tố then chốt trong việc nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh chóng với những tiến bộ vượt bậc về công nghệ và quá trình toàn cầu hóa diễn ra sâu rộng, văn hóa Việt Nam đứng trước những cơ hội và thách thức mới.
Trong bối cảnh đó, thanh niên Việt Nam, với tư cách là những người thừa kế năng động của di sản văn hóa phong phú này, đồng thời là lực lượng chủ chốt trong việc định hình tương lai của văn hóa dân tộc, đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Thanh niên là “rường cột của nước nhà” và là “chủ nhân tương lai của đất nước”, nắm giữ vai trò quyết định trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bao gồm cả việc phát huy các giá trị văn hóa. Họ là một lực lượng xã hội to lớn, chiếm một phần đáng kể trong dân số và lực lượng lao động của đất nước. Do đó, việc xác định rõ trách nhiệm của thanh niên trong việc xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới là vô cùng cần thiết. Kỷ nguyên mới ở đây được hiểu là kỷ nguyên phát triển, kỷ nguyên giàu mạnh dưới sự lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản, xây dựng thành công nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, sánh vai với các cường quốc năm châu.
Trách nhiệm của thanh niên Việt Nam trong phát triển văn hóa
Thanh niên Việt Nam mang trong mình sứ mệnh thiêng liêng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc. Trách nhiệm này đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc, trân trọng và tích cực tham gia vào việc gìn giữ di sản văn hóa phong phú của Việt Nam, bao gồm các di tích lịch sử, nghệ thuật truyền thống, phong tục tập quán và các giá trị văn hóa cốt lõi. Các hoạt động như tham gia các trò chơi dân gian, tham quan các di tích lịch sử và tham gia các lễ hội truyền thống là những cách thức cụ thể để thanh niên thể hiện vai trò này. Tuy nhiên, việc bảo tồn văn hóa truyền thống cần được thực hiện một cách linh hoạt, dung hòa với những ảnh hưởng của thời đại mới để văn hóa không chỉ là ký ức mà còn tiếp tục sống động và có ý nghĩa trong xã hội đương đại. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã có nhiều nỗ lực trong việc tổ chức các hoạt động nhằm giáo dục thanh niên về văn hóa truyền thống. Để khơi dậy niềm đam mê thực sự đối với văn hóa truyền thống, cần tiếp tục có những phương pháp tiếp cận sáng tạo hơn, đi sâu vào đời sống và nhận thức của từng bạn trẻ.
Thanh niên Việt Nam cần xây dựng giá trị hình mẫu trong kỷ nguyên mới. Ảnh: baonamdinh.vn
Bên cạnh việc bảo tồn, thanh niên Việt Nam còn có trách nhiệm sáng tạo, tích hợp những ảnh hưởng và công nghệ hiện đại, đặc biệt là các phương tiện truyền thông kỹ thuật số, để làm phong phú thêm nền văn hóa dân tộc. Trong kỷ nguyên số, mỗi thanh niên có thể trở thành một “sứ giả” văn hóa, góp phần chấn hưng văn hóa bằng cách lan tỏa những giá trị tốt đẹp và bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc trên không gian mạng. Khái niệm “sức mạnh mềm” văn hóa ngày càng được chú trọng, và thanh niên, với sự năng động và sáng tạo của mình, đóng vai trò then chốt trong việc phát huy sức mạnh này, quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới thông qua nhiều hình thức phong phú. Họ có khả năng phát triển các sản phẩm văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc dân tộc và lan tỏa chúng trên các nền tảng số. Tuy nhiên, sự phát triển của kỷ nguyên số cũng đặt ra thách thức khi thanh niên dễ dàng tiếp xúc với những sản phẩm văn hóa nước ngoài có nội dung không phù hợp. Do đó, việc trang bị cho thanh niên tư duy phản biện và khả năng chọn lọc văn hóa là vô cùng quan trọng.
Thanh niên Việt Nam có trách nhiệm xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh, đề cao các giá trị đạo đức và lối sống văn minh. Đoàn Thanh niên đã triển khai nhiều cuộc vận động như “Xây dựng giá trị hình mẫu thanh niên Việt Nam thời kỳ mới” với các tiêu chí “Tâm trong - Trí sáng - Hoài bão lớn” nhằm định hướng cho thanh niên phát triển toàn diện. Việc giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thanh thiếu nhi được đẩy mạnh, gắn liền với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Đồng thời, thanh niên cần chủ động đấu tranh chống lại các hiện tượng phản văn hóa, các thông tin sai lệch và những hành vi tiêu cực trên không gian mạng. Để đạt được điều này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục và định hướng giá trị cho thanh niên.
Thanh niên Việt Nam có tiềm năng to lớn trong việc giới thiệu văn hóa Việt Nam ra thế giới thông qua các hoạt động giao lưu văn hóa đa dạng. Với sự năng động và khả năng thích ứng nhanh chóng với các nền văn hóa khác nhau, thanh niên có thể trở thành những đại sứ văn hóa hiệu quả, góp phần nâng cao vị thế và hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế. Các chương trình giao lưu văn hóa, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực văn hóa và nghệ thuật là những cơ hội quý báu để thanh niên Việt Nam quảng bá những nét đặc sắc của văn hóa dân tộc và học hỏi những tinh hoa văn hóa của thế giới. Sức mạnh mềm văn hóa của Việt Nam có thể được phát huy mạnh mẽ thông qua sự tham gia tích cực của thanh niên trong các hoạt động này.
Thực tế cho thấy, thanh niên Việt Nam đã và đang có những đóng góp tích cực vào sự phát triển văn hóa của đất nước thông qua nhiều sáng kiến và hoạt động cụ thể. Các câu lạc bộ văn hóa trong trường học và cộng đồng, các dự án tình nguyện tập trung vào bảo tồn di sản, và các sáng kiến kỹ thuật số quảng bá nghệ thuật và truyền thống Việt Nam là những ví dụ điển hình. Cuộc vận động “Xây dựng giá trị hình mẫu thanh niên Việt Nam thời kỳ mới” đã tạo ra một định hướng rõ ràng cho sự phát triển toàn diện của thanh niên. Thanh niên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn văn hóa của các dân tộc thiểu số thông qua các hoạt động cụ thể do Đoàn Thanh niên và các tổ chức khác phát động. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh giữ vai trò nòng cốt trong việc thúc đẩy sự tham gia của thanh niên vào các hoạt động văn hóa thông qua nhiều chương trình, cuộc thi và sự kiện. Các lễ hội văn hóa, cuộc thi nghệ thuật và các chương trình giáo dục về lịch sử và di sản dân tộc đã thu hút đông đảo thanh niên tham gia. Sự tham gia của thanh niên không chỉ giới hạn trong các hoạt động truyền thống mà còn mở rộng sang các lĩnh vực mới như phát triển văn học, âm nhạc, điện ảnh và các hình thức nghệ thuật đương đại. Việc sử dụng các nền tảng kỹ thuật số cũng là cách để quảng bá nội dung văn hóa và tiếp cận khán giả rộng hơn.
Thanh niên đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn văn hóa của các dân tộc thiểu số. Ảnh: baotuyenquang.com.vn
Vượt qua thách thức và nắm bắt cơ hội trong kỷ nguyên mới
Kỷ nguyên mới mang đến nhiều cơ hội cho sự phát triển văn hóa Việt Nam, nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít thách thức. Toàn cầu hóa và giao lưu văn hóa quốc tế tạo điều kiện cho Việt Nam tiếp thu những tinh hoa văn hóa của thế giới, nhưng cũng đặt ra nguy cơ xói mòn bản sắc văn hóa dân tộc nếu không có sự chọn lọc và giữ gìn. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số và mạng xã hội vừa là công cụ hữu ích để quảng bá văn hóa, vừa là môi trường tiềm ẩn những ảnh hưởng tiêu cực. Tuy nhiên, kỷ nguyên mới cũng mở ra những cơ hội to lớn cho sự tiến bộ và quảng bá văn hóa. Công nghệ số có thể được ứng dụng để bảo tồn, phổ biến và đổi mới văn hóa. Sự hợp tác và trao đổi văn hóa quốc tế cũng tạo điều kiện để văn hóa Việt Nam vươn ra thế giới. Để tận dụng tối đa những cơ hội này và giảm thiểu những thách thức, thanh niên Việt Nam cần có ý thức sâu sắc về việc cân bằng giữa bảo tồn văn hóa truyền thống và hội nhập quốc tế.
Giáo dục văn hóa đóng vai trò then chốt trong việc bồi dưỡng ý thức trách nhiệm và sự trân trọng đối với di sản văn hóa dân tộc trong thế hệ trẻ. Nhà trường, gia đình và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để cung cấp cho thanh niên những kiến thức và trải nghiệm văn hóa phong phú. Việc tích hợp di sản văn hóa vào chương trình giáo dục là một bước đi quan trọng. Bên cạnh đó, các chính sách của chính phủ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ thanh niên tham gia vào phát triển văn hóa. Cần có những chính sách cụ thể hơn nữa để tăng cường đầu tư cho các sáng kiến văn hóa của thanh niên, tạo điều kiện để thanh niên tham gia vào quá trình hoạch định chính sách liên quan đến văn hóa và xây dựng các nền tảng để thanh niên có thể thể hiện những đóng góp văn hóa của mình. Sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan chính phủ, các tổ chức giáo dục và các đơn vị văn hóa là rất cần thiết để tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ cho sự phát triển văn hóa của thanh niên.
Thanh niên Việt Nam đóng vai trò không thể thiếu, là động lực chính cho sự phát triển và sự công nhận toàn cầu của nền văn hóa dân tộc. Với sự tham gia tích cực và niềm đam mê của thế hệ trẻ, tương lai của văn hóa Việt Nam hứa hẹn sẽ ngày càng tươi sáng, năng động và được thế giới biết đến rộng rãi hơn. Bằng việc tự hào kế thừa di sản văn hóa của dân tộc, đồng thời tự tin nắm bắt những cơ hội và vượt qua những thách thức của kỷ nguyên mới, thanh niên Việt Nam sẽ tiếp tục viết nên những trang sử mới cho nền văn hóa nước nhà.
